veni, vidi, fietsie

ketting en wat er op

Een goed gesmeerde ketting fietst lekkerder dan een ketting die niet. Als je een verse ketting uit de verpakking haalt, heeft de fabrikant er al wat opgedaan om er voor te zorgen dat hij niet verroest aankomt bij jou, de consument. Er zijn twee scholen in fietsenland voor wat betreft de fabrikantensmering. De ene zegt dat het smeersel van de fabrikant alleen bedoeld is tegen het roesten, en de andere school zegt dat het ook smeert. Ik zat eerst bij de eerste school, die dus speciaal fietskettingspul op nieuwe kettingen ging spuiten voordat de fiets de deur uit mocht, maar ik zit nu bij de tweede school. Ik wacht nu met het smeren van een nieuwe ketting tot ik 'm ga horen, en dat duurt best lang, want beter dan de fabrikant kun jij een ketting zonder speciale trucs niet smeren.

Als je 'm hoort, betekent dat dat er te weinig spul op zit. Ik heb ontdekt dat je best een paar honderd kilometer kan rondtuffen zonder dat je ketting geluid gaat maken. De pest kwa smeren zit 'm in onverhard wegdek. Zand en stof absorberen de olie en dan kan je er de donder opzeggen dat je binnen 30 km weer olie moet verversen.
Het gaat er bij het smeren van een ketting niet om dat dat spul tussen de rollen van de ketting en de tandwielen zit, maar dat het in de ketting zit. Dat wil zeggen tussen de binnen- en buitenschalmen (dat zijn die plaatjes waar de pen doorheen gaat) en waar de binnenschalmen tegen de rollen zitten. Als je olie op je ketting gaat doen, doe dat dan waar de rollen tegen die plaatjes zitten en alleen op de bovenkant, links en rechts.
Een flesje met een dun tuutje is handig om dat een beetje precies te kunnen doen.

Ik ken fietsenmakers die alle 112 schakels tellen terwijl ze de crank ronddraaien en olie op de ketting druppelen, maar het gaat makkelijker als je weet hoeveel tanden je grootste blad heeft. De mijne 48, dus als ik 'm twee keer en een beetje ronddraai, weet ik dat ik alle schakels gehad heb. Dan draai je de crank nog een paar keer rond en dan laat je 'm een nachtje staan. De volgende ochtend wrijf je met een doekje alle olie er af. Wat er tussen zit, zit goed, tegen die tijd, en wat je doekje er niet afkrijgt helpt tegen het roesten.
Olie trekt als een waanzinnige zand en stof en andere dingen aan die je niet in je ketting wilt hebben, dus een vette ketting is een recept voor ellende en je krijgt er ook nog vieze poten van.

groot probleem

Over het soort olie dat er op moet kan je urenlang discussiëren. Er is een groot probleem in fietsenland. Dat probleem is dat er maar een x-aantal onderdelen op een fiets zitten en dat er al ruim 100 jaar geen spectaculaire innovaties meer mogelijk zijn, maar dat al die fabrikanten elk jaar toch weer nieuw spul moeten verkopen. Dat betekent dat er elke keer weer verschrikkelijk veel ophef wordt gemaakt over wat ze nu weer verzonnen hebben, terwijl het in het gunstigste geval een marginaal verschil maakt met wat er al was. Kettingolie is ook zo'n geval.

Vroeger dee je gewoon al dan niet afgewerkte motorolie van je auto op je ketting. De viscositeit van afgewerkte motorolie is nul, dus dat is niet zo'n heel goed idee. Er zijn ook synthetische smeermiddelen zoals teflon. Dat is handig omdat het niet vet is, en dus geen rootzooi aantrekt. Maar als het regent, is het er gelijk af. Ik spuit siliconenvet op de ketting van m'n stadsfiets. Die staat steeds buiten, dus dat helpt tegen roest, maar het smeert maar matig. Ik was altijd wel gecharmeerd van de Gazelle kettingolie. Die is vrij dik en blijft dus wat beter zitten. Maar die is wel vrij prijzig, hoewel het nog meevalt als je ziet wat sommige andere bedrijven voor een paar mililiter olie durven vragen.
Dunne kettingolie zou makkelijker overal tussen kruipen en daar dan indikken, maar in de praktijk moet je met dunne olie toch vaker smeren dan met dikke. Dunne olie in spuitbussen is ook duur, omdat je minstens de helft er altijd naast spuit.

het ideale kettingsmeermiddel

Ik heb inmiddels het ideale kettingsmeermiddel gevonden. Het kost 5 euro per liter, is biologisch afbreekbaar, smeert uitstekend, houdt z'n smerende eigenschappen bij extreme temperaturen en blijft ook nog eens lang zitten, ook als het regenachtig is. Volgens de kenners heb je er bovendien maar de helft van nodig alsdan wanneer je minerale olie zou gebruiken. Het zou me niet verbazen als je er ook nog eieren mee kan bakken. Dit wonderproduct is kettingzaagolie van Husqvarna, en je kunt het bij de beter gesorteerde doehetzelf zaak kopen. Ik doe het in van die shimanokettingolieflesjes voor onderweg. Je kunt ze gratis bij de fietsenmaker uit de vuilniscontainer vissen (als je mazzel hebt liggen de bijbehorende dopjes ergens op een werkbank), en er zit een heel fijn tuutje op waarmee je precies kunt werken.

een fietsketting schoonmaken

Kettingen worden altijd vroeg of laat vies. Ik spuit 'm altijd af bij de benzinepomp met de hoge drukspuit als ik ook m'n fiets schoonmaak. Je moet een beetje opassen bij de wiellagers als je dat doet, maar de hysterie waarmee hogedrukspuiten omgeven worden in fietsenland is een beetje overdreven.
Een echt smerige ketting moet eraf. Met kruipolie kun je aangekoekte olieresten verwijderen, maar het gaat ook met diesel of lampolie van de Xenos en een borsteltje. Het is hard werken en je bent er ook wel even mee bezig.
Er is constructief niets op tegen om het met ontvetter te doen, maar je moet er wel voor zorgen dat de ontvetter verdampt is tegen de tijd dat je er weer olie op gaat doen. Remmenreiniger reinigt en ontvet als een malle en verdampt vrijwel meteen, maar je moet wel  je adem lang kunt inhouden want het is naar spul. Alles wat er nog aan smeermiddel op je ketting zat, is daarmee ook verdwenen.
Ik had een keer zo'n plastic gevalletje gekocht met drie borsteltjes die ronddraaien als je er een ketting doorheen trekt en waar je speciale ontvetter in kunt doen. Dat gaat ook goed, maar alle rotzooi gaat in het apparaat zitten en dan moet je dat schoonmaken als je niet wilt dat alle rommel de volgende keer weer in je ketting terechtkomt en dat is net zo veel gepiel als met een borstel je ketting schoonboenen en je gootsteen wordt er ook net zo smerig van. Ik ben er geen fan van, want het is niet iets om onderweg mee te nemen en helemaal niet met de ontvetter er ook nog bij. Het grote voordeel van dat ding is dat je ketting er niet afhoeft.

Behalve remmenreiniger is er nog een andere ontvetter die het ook goed doet en die heet Dasty. Dasty komt uit Italië, wordt uitsluitend verkocht bij de Wibra, gebruikt geen hele nare oplosmiddelen en ontvet als een bezetene. Als je een paar cm Dasty in een ouwe bidon doet en er kokend water en een smerige ketting bijgooit en de boel 20 minuten laat staan en af en toe schudt, dan komt je ketting er geniaal schoon uit. Als je altijd biodiegreedabel olie gebruikt, kan je de bidon gewoon leeggooien in de gootsteen. Deze methode is wat mij betreft de onbetwiste winnaar wegens milieuvriendelijkheid en gebruiksgemak.

Ik verwissel m'n kettingen om de zoveel kilometer, en de ketting die er afkomt wordt ontvet. Na het opdrogen wordt-ie gesmeerd en opgeborgen tot het zijn beurt weer is. De slijtage van je ketting is bepalend voor de slijtage van je tandwielen; door regelmatig kettingen te wisselen beperk je die slijtage. Ik schreef daar hier al iets over.